Presa Yavru Eğitimi
Yavru köpeğin tuvalet alışkanlığını kazanması zaman alır. İki, üç aylık yavrudan tuvalet alışkanlığını kazanmasını kimse bekleyemez. Köpeğin tuvaletini nereye yapacağını öğrenmesi bazen altı aylık olana kadar, bazı ırklarda bundan da fazla sürebilir. Bazı kişiler İki, üç aylık yavruyu eve getirdikten sonra üç, beş günde tuvaletini öğrenmesini beklemektedirler. Bu imkansızdır. Köpeğin kasları güçlenmediğinden istese de tuvaletini tutamaz ve geldiği zaman yapmak zorundadır.
Bebeklerin de yürümeye başladıktan sonra altları bezlenmektedir, onlarında tuvalet alışkanlığını kazanmaları için belli bir süreye ihtiyaçları vardır. Bana çok sayıda e-posta ile bu konuda soru gelmekte ve yeni yavru alanlar köpeğin tuvaletini öğrenemediğinden ve evdeki pislikden şikayetci olmaktadırlar. Yavru büyütürken bu pisliğe katlanılması gerekmektedir. Eğer köpeğin tuvaletini öğrenene kadar geçecek olan üç, beş ay içinde bunlara dayanamayacaksanız yavru köpek almamalısınız.
| Tuvalet eğitimine başlanmadan önce köpek sahibinin bilmesi ve daima göz önünde bulundurması gereken, köpek davranışlarını doğru olarak anlamak ve olayı köpeğin bakış açısından görmekdir. Köpek doğru ve yanlışı sadece tehlikeyi ve emniyeti öğrendiği zaman algılayabilir. Bir yerde köpek için doğru yada yanlış yoktur. Köpek kendisi için tehlikeli olarak bildiği şeylerden kendini sakınır, emniyetli olarak gördüklerini ise uygular. Köpeğe verilen ödüller, pozitif pekiştirmeler ona emniyeti; pozitif cezalandırmalar, negatif pekiştirmeler sakınması gerekenleri öğretir. Tuvalet eğitimi sırasında köpeğin tuvaletini yaptığı yer istenmeyen bir yer ise ve buraya tuvaletini yaparken yakalanmış ve cezalandırılmışsa bu yer onun için tehlikeli olarak algılanır. Bunun aksine tuvaletini yaptığı yer istenilen bir yer ise ve yaptığı anda ödüllendirilirse veya hiçbir ceza görmezse burası da onun için emniyetli bir yer olarak algılanır. Bunun yanında cezayı ve ödülü veren sahibin köpeğin tuvaletini yaptığı an yanında ve ona görünür olması veya olmaması köpeğin, sahibinin yokluğunda veya varlığında durumu emniyetli veya tehlikeli olarak algılamasına da yol açar. Bir kaç örnek vermek gerekirse köpek oda da tuvaletini yaparken yakalanıp cezalandırılırsa sahibinin yanında odaya tuvaletini yapmayı tehlikeli olarak algılayacaktır. Fakat sahibi oda da yokken yaparsa doğal olarak anında cezalandırılamayacağı için oda da sahibinin yokluğunda tuvaletini yapmayı emniyetli olarak algılayacak ve sahibinin yokluğunda tuvaletini yapmaya devam edecektir. Oda da sahibi varken gidip masanın altına veya koltuğun arkasına tuvaletini yapatığında ise sahibi tarafından görülmeyeceği için anında cezalandırılamıyacak, bu durumda da köpek oda da sahibi olsa bile masa altına ve koltuk arkasına tuvaletini yapmayı emniyetli olarak algılayacak ve yapmaya devam edecektir. Köpeğin tuvaletini yapmasını istediğimiz yer evin dışında ise her tuvaletini yaptığında ödüllendirilmesi ve bu davranışının pekiştirilmesi köpeğin dışarısını emniyetli olarak algılamasına neden olacaktır. Tuvalet eğitiminde başarılı olmanın şartı köpeği devamlı gözetim altında tutmak ve tuvaletini yapacağı an anında müdahale etmektir. Köpeğinizi tuvaletini yapmak için dışarı çıkardığınız zaman onunla oynamamanız, gezmeye başlamamanız gerekmektedir. Köpeğin çişini ve kakasını yapana kadar bekledikten ve yaptığı anda ödüllendirdikten sonra oyuna ve gezmeye başlamanız köpeğin yaptığı bu davranışın arkasından ödül, oyun ve gezinti geleceğini bilmesi, evin dışına yaptığı tuvaletinin pekiştirilmesine neden olacaktır. Eğer köpeği dışarı çıkardığınızda önce gezdirir ve oynar tuvaletini yaptıktan sonra da alıp eve götürürseniz, köpek dışarı tuvaletini yapmasını oyunun bittiği ve eve girilme zamanının geldiği olarak algılayacağından dışarıda yapılan bu davranış pozitif pekiştirilemiyecek, hatta negatif cezalandırmaya dönüşecek ve dolayısıyla her dışarı çıktığında tuvaletini yapmakta gecikecek belkide sizin bu süreyi beklemeyip köpeği içeri almanıza neden olacaktır. Yukarıda anlatılanlardan da anlaşılacağı gibi köpeğe tuvalet eğitimi verilirken her eğitimde olduğu gibi istenen davranışlar ödüllendirilip pekiştirilecek ve istenmeyen davranışlarda daha yapılmadan önlenecek veya görmezlikten gelinecektir. Köpeğin tuvaletini istenilen yerde yaptığı zaman ödüllendirilmez ise bu tuvalet eğitimi olmaktan çıkıp köpeği kendi başına bırakmak olur. Eğitimde mutlaka ödüllendirme (pekiştirme) olmalıdır. Köpeğe vereceğiniz tuvalet eğitiminde uyulması ve uygulanması gereken bazı yöntemler ve araçlar vardır. Bunların başında kafes eğitimi gelmektedir. KAFES EĞİTİMİ Kafes yöntemi tuvalet eğitiminde en etkililerinden biridir. Kafesin boyu köpeğin ırkına göre büyüdüğü zaman bile içinde rahatca yatabileceği bir boyda olmalıdır. Kafes ile tuvalet eğitiminde kafes köpeğe pozitif pekiştirme ile tanıtılmalı, köpeğin kafesi sevmesi sağlanmalı ve içine girmeye istekli hale getirilmelidir. Kafesin içine yumuşak bir bez, battaniye konulmalı ve köpeğin yatarken rahat etmesi sağlanmalıdır. Köpek ilk olarak kafesin yanına getirildiğinde kapısı açık bırakılmalı ve köpek kesinlikle içeri sahibi tarafından konulmamalıdır. Köpeğin sevdiği bir oyuncak köpeğe gösterilmeli ve sonrada bu oyuncak kafesten içeri atılarak köpeğin girip alması beklenmelidir. Köpek kafesten ürkebilir ve girmeyebilir. Bu durumda oyuncak sadece kafesin hemen kapısı önüne atılmalı ve oradan köpeğin alması beklenilmelidir. Daha sonra oyuncak yavaş yavaş daha içerilere atılıp köpeğin almasına olanak tanınmalıdır. Köpek oyuncağı almak için kafesin içine girmeye başladığı zaman köpeğin alışmış olduğu cesaretlendirici sözler söylenmeli, el içeri sokulup köpek sevilmelidir bu esnada köpek içeri girdiği zaman içeri atılacak ödül mamaları ile köpeğin içeri girmesi pekiştirilmelidir. Kafesin kapısı kesinlikle köpeğin üstüne kapatılmamalı ve bu işlemler köpek devamlı olarak kendi isteği ile kafesin içine girip çıkarak oynamaya devam edene kadar devam edilmelidir. Köpeğin mama vakti geldiğinde köpek gene bir oyuncak atılarak kafesin içersine gönderilmeli arkasından mama tası kafesin içersine, kapının yanına konmalı ve köpeğin kafes içindeyken mamasını yemesi sağlanmalıdır. Yemeğini bitiren köpek çağrılmalı ve dışarı çıktığında tuvaletini yapacağı yere götürülmelidir. Köpeğin yemeğini yedikten sonra içerde kalmasına ve buraya tuvaletini yapmasına kesinlikle müsade edilmemelidir. Bu şekilde köpek kafesi iyice tanıdıktan ve alıştıktan sonra kapısı köpek içeride iken kapatılabilir. Kafesin kapısı kapatılırken köpeğin gene içeri kendinin girmesi sağlanmalı ve yanında oyuncağının bulunması gerekmektedir. Köpeğin kapısı kapalı kafeste ilk defalar fazla kalmasına müsaade edilmemelidir. Sahibi kafesin yanında bulunmalı ve 3-5 dakika sonra kapıyı açmalıdır. Köpek dışarı çıkarsa bir müddet dışarıda oynayıp sonra tekrar köpeğin içeri girmesi sağlanmalı ve kapı tekrar kapanmalıdır. Bu işlemlere sık sık devam edilmeli ve köpeğin içeride kalma süresi yavaş yavaş arttırılmalıdır. Köpeği kafesin kapısı kapalı iken içerde kalmaya alıştırırken sahibi kafesin yanından ayrılmamalıdır. Köpeğin yaşı ne kadar küçükse, kafeste kalma süresi de ona göre az olmalıdır. Eğer 2 aylık kadar bir köpeğiniz varsa en fazla yarım saat kafeste bırakabilir ve zamanla bir saate kadar çıkarabilirsiniz. Önceleri her yarım saatte bir köpek dışarı çıkarılmalı ve tuvaletini yapmasına, oynamasına izin verilmelidir. Kafes gün içerisinde sahibinin devamlı görebileceği evin uygun bir yerinde olmalıdır. Örneğin mutfağa veya sık oturduğunuz bir odaya konabilir. Mutfak ve bu gibi bir odaya gün içinde sıklıkla gireceğiniz için köpeği kafes içinde izlemek rahat olacaktır. Kafesin geceleri sahibinin yattığı odaya alınması faydalıdır. Kafes içinde kalma sürelerine gecede uyulmalıdır. Fakat geceleri süreler daha uzun tutulabilir. Sabaha karşı erken uyanan köpek kafeste izlenmeli ufak seslerle mızmızlanmaya başladığı zaman kafesin yanına gidilmeli fakat hemen kapısı açılmamalıdır. Bir süre beklenmeli köpeğin sesini kestiği an kafes dışına alınmalıdır. İleride her ağladığı zaman kafesten alındığının farkına varan köpek bunu kafesten çıkmak için kullanabilir ve dışarı çıkmak istediğinde devamlı kafes içinde bağırabilir. Yavru köpek kafesine alışıp kendi kendine girip çıkmaya başladıktan sonra kafesin kapısı artık kapanmayıp kafesin etrafı çevrilerek kafes de içinde olmak şartı ile köpeğe bir alan bırakılmalıdır. Bu alan içersine de kafese en uzak olan yere gazete kağıdı konmalı, kafese yakın yere ise köpeğin mama ve su kabı konmalıdır. Köpek bir müddet sonra gazete kağıdına kaka ve çişini yaparken kafesi sadece yatmak için kullanmaya başlıyacaktır. Bu yöntem özellikle köpeği fazla izleyemeyenler için daha iyi bir yol olacaktır. Eğer kafesi çevreleyecek çit gibi bir şey bulmazsanız evdeki küçük bir odayı da kullanabilirsiniz. Bu odaya yukarıda tarif ettiğim gibi kafesi yere sereceğiniz gazeteden uzak bir yere koymanız gerekir ki yavru yattığı yer ile tuvaletin yapılacğı yeri ayırt edebilsin. Oda da yerlerde halı, kilim gibi herhangi birşey olmamalıdır. Köpekler genelde tuvaletini yumuşak bir yere yapmak ihtiyacındadırlar. Onun için yerde gazeteden başka birşey olmazsa gidip onun üzerine yapmak isteyecektir. Yurtdışında evcilhayvan mağazalarında bu iş için çimlendirilmiş topraklar satılmaktadır. Bu çim tuvalet eğitimi için daha elverişlidir. Eğer imkanınız varsa sizde bulacağınız uygun bir kaba çim ekip kullanabilirsiniz. KAFES ANNE YANINDAN AYRILMIŞ 2 AYLIK KÖPEKLER İÇİN UYGUNDUR. BAZI KÖPEK SAHİPLERİ 2 - 3 YAŞINDA DAHİ EVE TUVALETİNİ YAPAN KÖPEKLERİ KAFESE KOYARAK TUVALETİNİ TUTMASINI ÖĞRENECEĞİNİ SANMAKTADIR. BU KÖPEKLERİN BAŞKA SORUNLARI VARDIR. KAFES KÖPEKLERE TUVALET EĞİTİMİ VEREN SİHİRLİ BİR ARAÇ DEĞİLDİR. EĞER KAFESİN NASIL KULLANILACAĞINI ANLAMAMIŞSANIZ KULLANMAYINIZ. KÖPEĞİNİZİN DAHA DA KÖTÜ DURUMA GELMESİNE NEDEN OLURSUNUZ. EVDE GÜN BOYUNCA YALNIZ KALAN KÖPEKLER İÇİN KAFES KULLANMAYINIZ. KAFES İLE TUVALET EĞİTİMİ SAHİBİ GÜN BOYUNCA BAŞINDA DURAN KÖPEKLER İÇİN UYGUNDUR. KAFES EĞİTİMİNE ALTERNATİFLER Kafesin mümkün olmadığı zamanlar başka alternatif metodlarda uygulanabilir. Bu durumda köpeğe kafes gibi içinde bulunduğu sürece rahat edeceği, içinde bulunmaktan hoşlanacağı kısıtlı bir alan hazırlanır. Bu kısıtlı alan kafes eğitiminde olduğu gibi bir işlev görecektir. Bu alanı evde yaratmak bir yerde sizin yaratıcılığınızada kalmıştır. Örneğin evde bulunan ve köpeğin üzerinden atlayıp geçemeyeceği büyüklükteki bavul ve çantalarla bu kısıtlı alanı yaratabilirsiniz. Köpeğin rahatca yatıp kalkabileceği, dönebileceği bir alan bırakacak şekilde bavulları duvarın kenarına bir dörtgen olacak şekilde yerleştirin. Altına aynı kafeste yaptığınız gibi rahat bir şeyler hazırlayın. Bu alanın bir köşesini sanki kapı gibi aralık bırakın. Bütün bu hazırlıklardan sonra uygulayacağınız işlemler yukarıda kafes metodunda anlattığımın aynısı olacaktır sadece kafes yerine bu hazırladığınız yeri kullanacaksınız. Ben bahçede bakacağım bir köpeğime tuvalet eğtimini evin giriş holünde odunlarla hazırladığım ve önüne de kontrplak bir plakadan kapı koyduğum bir alanda vermiştim. Kafes eğitiminde bebekler(insanlar) için olan parklarıda kullanabilirsiniz. Yalnız burada dikkat etmeniz gereken parkın parmaklık aralarının fazla geniş olup köpeğin çıkmak için boynunu bu parmaklıklara kıstırmamasıdır. Ayrıca bu park ahşap ise ağacı kemirmemesine de dikkat edilmelidir. Bebek parklarının yapısında köpekler için yapılmış büyük üstü açık tel kafeslerde vardır bunlarıda kullanmak başka bir seçenek olabilir. Bunlardan hiç birini yapmanız mümkün değilse mutfak veya banyo gibi bir yeride kafes niyetine kullanabilirsiniz. Bu iş için mutfak en uygunlarından biridir. Mutfağın veya banyonun bir kısmına yukarıda anlattığım gibi köpeğin rahatca yatacağı yumuşak bir yer hazırlayın bu yer mutfak veya banyonun bir köşesinde az gidilen bir yerde olursa ve önüde bir dolap veya yukarıda anlattığım gibi bir çanta vs. ile köpeğin geçmemesi için kapatılabilirse daha iyi olur. Köpek bu alanlara yukarıda kafes metodunda anlatıldığı şekilde alıştırılmalıdır. Bu gibi yerlerde köpeğin yattığı yere yakın bir gazete açılarak serilirse ve köpek tuvaletini yapacağı zaman alınıp bu gazetenin üzerine konulursa kısa zamanda tuvaletini buraya yapmasını öğrenir. Gazete köpeğin yattığı yere çok yakın olmamalı, bu nedenle tuvaletini yattığı yere yapıyormuş gibi algılamamalıdır. Köpek kafeste veya sonradan hazırlanmış bu tür alanlarda geçirdiği süre içinde kendini oyalayabilmeli ve bu yerlere kendi isteğiyle, hoşlandığı için girmelidir. Bunu sağlamakda sizin sabrınız ve pozitif pekiştirme ile olabilir. CEZALANDIRMA Ceza istenmeyen davranışı yok etmez. İstenmeyen davranışı; ödülün kaldırılması veya söndürme (extinction) dediğimiz davranışın pekiştirilmemesi sonucu yavaş yavaş unutulması ve yapılmaması yok eder. Ceza istenmeyen bir davranış için uygulandığı zaman geçici bir süre için o davranışı durdurur fakat uzun süreli bir etkisi yoktur. Köpek kısa sürede cezayı verenin yanında cezalandırıldığı davranışı yapmamayı öğrenip cezayı verenin yokluğunda aynı davranışı yapmaya devam etmeyi öğrenecektir. Tuvalet eğitiminde köpeğin evde yalnız olduğu zamanda tuvaletini yapmamasını istediğimizden ceza bu durumda eğitime bir yarar getirmeyecektir. Sahibi köpeği eğitirken mümkün olduğu kadar köpeğine iyi adam olarak görünmelidir. Cezanın uygulanması bunu engelleyecektir. Tuvalet eğitiminde köpeğin tuvaletini istenilen yerlere yaptığı zaman yeteri kadar ödüllendirip bu davranışı pekiştirilerek, davranış bu alanlarda güçlendirildikten sonra ev içinde yasaklı yerde tam zamanında yakalanan köpek tuvaletini yapmadan engellenmelidir. Bu köpeğe ceza vererek yapılmamalıdır. Yani köpeğinize vurmayın, bağırmayın, azarlamayın sadece köpeğinizi eğer istemediğiniz bir yerde tuvletini yapmaya teşebbüs ederken gördüyseniz onu korkutmadan el çırparak veya köpeğin dikkatini çekecek bir ses çıkararak engellemeye çalışın eğer bunu başarmışsanız ve köpek tuvaletini yapmayı bırakmışsa hemen köpeği bu yerden alarak tuvletini yapması gereke yere götürünüz ve orada yaptığı zaman sevip ödüllendirin. Köpek tuvaletini yapmadan tam yaparken engellenmelidir. Bu zamanlamay çok dikkat edilmelidir. Tuvaletini yapacak köpek eğilerek, biraz da bacaklarını açarak pozisyon alır, tam bu pozisyonda daha tuvaletini yapmamışken engelleyebilirseniz başarılı olursunuz. Köpek tuvaletini yapmaya başladıktan sonra yapcaklarınız etkili olmaz bundan sonra köpeğe mudahale etmek gereksizdir. TUVALET EĞİTİMİNDE CLICKER KULLANMAK Cliker yüklenmiş bir köpeği clikerı kullanarak istediğiniz davranışlarını pekiştirebilir, işinizi kolaylaştırabilirsiniz. Köpek dışarıda istenilen yere çiş veya kakasını yaparken bittiği an clikera basıp ardından yiyeceği verilerek davranışı pekiştirilir. Ev içinde eğer kafes kullanılıyorsa köpeğin kafese alıştırılma aşamasında cliker yararlı olacaktır. Yukarıda anlatıldığı gibi köpeği kafesin içine girmesi için zorlamayın kafesin içerisine atılacak bir oyuncağı takip eden köpek kafesin içine girdiği an clikera basın clikerın sesini duyan köpek yiyeceği bekliyeceğinden arkasından elinizi kafese uzatarak yiyeceğini verin. Bu işlemi defalarca yaptıktan sonra köpek yiyecek almak için kafesin içine kendide girip çıkmaya başlıyacaktır her girişinde clikera basıp yiyeceği verilmelidir. Köpek davranışı yeteri kadar uygulayıp otomatikleştikten sonra artık buna bir cue "yerine" ekleyebilirsiniz. Köpek içeri girmek için kafese doğru giderken tam kafesin önüne geldiği zaman "yerine" denilip içeri girdiği an clikera basılıp yiyeceği verilmelidir. Bu işlemlerde yeteri kadar tekrar edilirse köpek kafesin yanındayken "yerine" denildiği zaman içeri girdiği görülür. Bu durumdada köpek içeri girdiğinde clikera basıp yiyeceği verin. Köpek yiyeceği almak için clik sesinden sonra kafesten çıkmak isteyecek, sizin elinizi arayacaktır. Buna davranış iyice yer edene kadar devam edin. Daha sonra içerde kalış süresini uzatmak için "yerine" dedikten ve köpek içeri girdikten sonra clikera hemen basmayıp 3-5 saniye bekleyin köpekde içeride davranışın bitmesi için clik sesini bekleyecektir. Clikera bastıktan sonra tekrar yiyeceği vererek bu şekilde yaptıklarınıza devam edin ve giderek clickera basma süresini yavaş yavaş uzatın. Sahibi sabah işe gidip akşam eve gelen ve gün boyunca evde yalnız kalan bir yavru köpeğe tuvalet eğitimi vermek oldukça güçtür. Hatta bazı durumlarda imkansızdır. Böyle yavruların eğitimleri güçleşir ve çok uzun zaman alır. Devamlı gözetim altında bulundurulamayan yavrulara tuvalet eğitimi verilmesi yukarıda anlatıldığı gibi köpeğin yanlış yerlere tuvaletini yapması engellenemeyeceğinden zordur. |
YENİ ALDIĞINIZ YAVRU KÖPEĞİNİZE TUVALET EĞİTİMİ VERİLMESİ İÇİN HERHANGİ BİR EĞİTMENE VEYA EĞİTİM YERİNE BAŞVURMAYINIZ. TUVALET EĞİTİMİNİ SİZİN KENDİ EVİNİZDE VERMENİZ GEREKMEKTEDİR. KİMSE SİZİN KÖPEĞİNİZE TUVALET EĞİTİMİ VEREMEZ. SADECE NELER YAPMANIZ GEREKTİĞİNİ SÖYLEYEBİLİRLER. KÖPEĞİN TUVALET ALIŞKANLIĞINI KAZANMASI İÇİN BELLİ BİR SÜREYE GEREKSİNİMİ VARDIR. EĞER HERŞEYİ GEREKTİĞİ GİBİ YAPARSANIZ KÖPEK ZATEN TUVALET ALIŞKANLIĞINI BU ZAMAN SÜRESİNDE KAZANACAKTIR, EĞİTMENİN YAPMASI GEREKEN BİRŞEY YOKTUR. BUNUN İÇİN KÖPEĞİNİZİ BİR EĞİTİM YERİNE GÖNDERMENİZ BOŞUNA PARANIZIN HARCANMASINA VE KÖPEĞİNİZİN GEREKSİZ YERE EVDEN AYRILIP STRESE GİRMESİNE NEDEN OLACAKTIR. SABAH İŞE GİDİP AKŞAM GELİYORSANIZ, KÖPEK İLE EVDE İLGİLENECEK BİRİSİ YOKSA KÖPEĞİNİZİN TUVALET ALIŞKANLIĞINI KAZANMASI UZUN SÜRECEK BELKİDE HİÇ OLMAYACAKTIR. SİZ DE BOŞ YERE EĞİTMEN EĞİTMEN DOLAŞARAK DERDİNİZE ÇARE ARAYACAK VE BULAMAYACAKSINIZ. Üst paragraflarda pozitif köpek eğitimcileri tarafından yazılmış bir çok yanlış bilgi bulunmaktadır. Aşağı paragraflarda ise Doç. Dr. Tamer Dodurga tarafından yazılmış doğru ve gerçekçi yazılar bulunmaktadır. Daha ayrıntılı bilgilendirilme ve köpek tuvalet eğitimi için çiftliğimizden ücretsiz olarak eğitim alabilirsiniz. Doç. Dr. Tamer Dodurga Eve yeni aldığımız yavru köpekten, hep kendi psişik gücünden fazlasını isteyerek, temiz olmasını bekleriz. Hatta bazıları piyasadaki tuvalet eğitim spreyleriyle hemen işi halledebileceklerini zannederler. Oysa, yaşamının ilk aylarında yavru köpek, aynı bebekler gibi tuvaletini tutabilmek için gerekli sinirsel gelişimini henüz tamamlamış değildir. Yeni ortamına hemen uyum sağlayamayacak ve doğal olarak nereye tuvaletini yapacağını bilemeyecektir. İşte köpeğe tuvaletini yapması gereken yeri öğretmeye, ‘tuvalet eğitimi’ adını veriyoruz. Buradaki hareket noktamız sadece, köpeğin doğuştan gelen, yuvayı temiz tutma eğilimini geliştirmek ve tüm evi kendi yuvası olarak görmesini sağlamaktır. Ancak köpekler arasında ırk farklılığı gibi kalıtımla ilgili sebepler dolayısıyla temizlik eğitimini almada farklılıklar gözlenebilmektedir. Eve yeni bir yavru aldığınızda, siz onun öğretmeni, eviniz de onun barınağı olur. Çoğu köpekler eve alındığında yedi sekiz haftalık civarında olur ki, bu yaş, öğretime başlamak için uygundur. Köpek yavrularında temel alışkanlıklar erken dönemde yerleşir, bu yüzden köpeğiniz için seçtiğiniz dışkı yeri, köpek için kalıcı olur. Gazete kağıdı, ot, beton ya da asfalt dışkı yeri için idealdir. Eğer gazete kağıdını dışkı yeri olarak kullanıyorsanız, köpeğin yatağına gazete kağıdı örtmeyin veya gazeteyi başka amaçlar için kullanmayın. köpeğiniz için seçtiğiniz yataklık ile dışkı yerinin,birbirine yakın ve ulaşılması kolay olması gerekir. Daha ileride ise yatak ve tuvalet birbirinden uzak tutulmalıdır. Bir yavru normal olarak, uyanınca yiyip içtikten sonra, oyun ve diğer aktivitelerden sonra ve akşam yatmadan önce tuvaletini yapar; bu zamanlarda köpeğinizi dışkı yerine götürmeniz gerekir. Bir yavru günde üç ile dört kere yemek yer, birçok kere su içer ve birçok kerede oyun aktivitelerinde bulunur. Bu da demektir ki, eğer dışkı yeri dışarıdaysa, yavru köpeğinizle günde birçok kere tuvalete çıkmalı ve beş ile on dakika kadar kalmalısınız. Özellikle çalışan hayvan sahiplerinin bu eğitimi vermesi zordur. Tamamen imkansız anlamına gelmesin, ancak bu durumda eğitimin süresi birkaç ayı bulabilir. Bu esnada evde vuku bulan işeme olaylarına tahammül etmek kolay değildir. Çalışan hayvan sahipleri yavru köpek alacaklarsa izin dönemlerine rast getirmelerini tavsiye ederim. Köpekle iki hafta süreli yoğun ilgi hem tuvalet eğitimini sağlayacak, hem de köpek gelişiminde önemli olan bu dönem daha iyi değerlendirilmiş olacaktır. Yavru köpeğin, tüm evi yuvası olarak kavraması o kadar kolay olamamaktadır. Ev içinde özgürce dolaşan yavru köpek, sahibinin en fazla titizlik gösterdiği odaları dışkılama yerleri olarak görüp, ihtiyacını buralarda giderebilir. Burada yapılması gereken, ilk önce köpeğin hareket alanını daraltarak, küçük ama ferah bir odaya alınması, odanın belli bir yerine bağlanması veya etrafının çevrilmesidir. zaten köpek tuvaleti geldiğinde, ister bağlı, isterse de serbest olsun, önce etrafı koklamaya başlar ve işeyecek yeri arar; bu hareketleri hayvan sahibi kolayca fark edebilir. Bunu fark eden hayvan sahibi her defasında hemen köpeğini alır ve doğru yere götürür, köpek doğru yere işerse aferin diyerek okşanır. Köpek, yaşadığı yeri kirletmemesini öğrendikten sonra, bu bölgenin alanı, kademeli ve devamlı olarak gözleyerek büyütülmeli, bağlı ise ipi uzatılmalıdır. Adım adım büyütülen bu alana paralel olarak köpek tüm evi yuvası olarak görecektir. Zaten bir süre sonra sindirim faaliyetleri ve dışkılama, günün belirli zamanlarında ritmik hareketler haline gelecektir (örneğin; sabah ve akşam gezilerinde). Yavru köpek yeterli şekilde dışarı çıkarılamıyorsa, dışkı ve idrarını gazete kağıdı üzerine yapması öğretilebilir. Bu gazete kağıdı, her zaman aynı yerde bulundurulmalı ve gazete değiştirilirken, dışkı ve idrarla kirli bir sayfa bırakılıp, alttaki sayfalar değiştirilmelidir. Böylece köpek sadece optik olarak değil, olfaktorik olarak da (kokuyla) uyarılmış olur. Yavru köpek dışkısını gazete kağıdı üzerine yapmaya alışınca, evde özgürce dolaşabilecek duruma gelir ve doğru yere yapmaya devam ederse, dolaşma özgürlüğü artık kısıtlanmaz. Yavrulara ev eğitimini vermek sahibinin maharetine bağlıdır. Bu eğitim sekiz haftalıkken başlar, çünkü bu haftalar temel olayları öğrenme dönemidir. Ancak köpek sekiz haftalıktan küçük olsa da yapılabilecek birtakım şeyler vardır. En azından evi yuvası olarak görmesine bu yaşlarda da yardımcı olabiliriz. Tabii ki, bu yaşlarda eğitim amacıyla hayvana kızma ve bağırma gibi davranışlarda bulunmak hatalıdır. Sabrın çok önemli olduğu ve köpeğin algılama kapasitesinin her an aynı olmadığı unutulmamalıdır. Örneğin; bazı günlerde köpeklerin psikolojik durumu öğrenme için uygun olmayabilir ve dikkatleri kolayca dağılabilir (stres, çevresel uyarımlar vb). Köpeğin sahibine duyduğu bağlılık ve güven nedeniyle, sahibi yanında değilken dahi, onun tekrar geleceğinden emin olmasının, ev kurallarına uyması, örneğin; tuvaletini tutması ve ortalığı dağıtmaması açısından önemi vardır. Dışarıya pisleme alışkanlığı olan bir köpeğin sahibinin evden 12 saatten fazla uzak kalma durumu varsa, bu köpeğe banyo, tuvalet gibi yerlere tuvaletini yapması öğretilmelidir. Bazı köpekler 24 saatten fazla bir süre tuvaletlerini tutar ve eve pislemezler. Ama bunu yapabiliyor diye gevşek davranıp, ona ıstırap vermek büyük haksızlık olacaktır. Köpeğin yemek yeme ve dışarı çıkma saatlerinin düzenli olması çok yararlıdır. Bu, köpeğin yaşamını düzene soktuğu gibi, sindirim sistemine de ritim kazandıracağı için hayvanın pisleme ihtiyacı günün belirli saatlerine denk gelecek ve bu saatler dışında pisleme ihtiyacı duymayacaktır. Eğer yavru, annesinden ayrılıp doğrudan bize gelecekse, tuvalet eğitiminde farklı bir yöntem kullanılabilir. Örneğin; gazeteye alışmış anne köpek doğum yaptığında, yaşadığı yerin yakınına, kendisinin ve yavrularının kullanabileceği tuvalet yeri yapılır ve kendi dışkısıyla kirli gazete buruya konulur. Böylece bu tuvaletin anne köpek tarafından kullanılması sağlanır. Altı haftalıktan büyük olan yavru köpekler tuvalet konusunda annelerini her zaman örnek alırlar ve annelerinin yaptığı yeri kullanırlar. Yavruyu aldığımızda tuvalet olarak kullanılan bu gazete ya da bu amaçla kullanılan başka bir materyalden parça alarak, evde uygun bir yere koyarsak yavrunun yeni ortamında koku yardımıyla doğru yeri bulmasını sağlamış oluruz. Eve gelindiğinde, alınan bu parça, yapılacak tuvaletin içine katılır ve yavru köpeğe koklatılır. Sonra köpek orada yalnız bırakılır. Normalde yavru, kendi yuvasındaki tuvaletten tanıdığı bu kokuyla ilgilenecek ve yeni tuvaleti olarak orayı kabullenecektir. Ancak yavru köpek, her şeye rağmen yeni bir ortama ve insanların arasına geldiği için tuvaletinin yerini unutabilir. Tuvaleti geldiğinde evin en güzel halısını koklamaya ve kendine uygun bir yer bulmaya çalışır. Bu durumda kesinlikle yavruyu korkutmamak gerekir, eğer korkutursak tuvaletini yapamaz ve yapacağı yeri öğrenemez veya korkudan hemen oracığa yapabilir ve yaptığı yerde bıraktığı koku, yavrunun tekrar oraya yapmasını teşvik eder. Bu nedenle böyle bir durumda onu arkadaşça çağırmalı, nazikçe tutarak, tuvaletine götürmeliyiz. Tuvaletine bıraktıktan sonra, tekrardan oturma odasına gitmeli, ancak oturduğumuz yerden onu gözetleyerek, tuvaletini yapıp yapmadığını öğrenmeliyiz. Yanış yerlere yaptığı zaman, bizim hissedemediğimiz ama onun günlerce hissedebileceği kokunun oradan kaldırılması şarttır. Bu yer özellikle amonyaklı olmayan bir leke çıkartıcıyla, örneğin; çamaşır suyu veya sirkeyle temizlenmelidir (sirke köpek için itici bir kokuya sahip olduğundan uzaklaştırıcı olarak da yararlıdır). Amonyak, normal idrarda da bulunduğu için hayvanı tekrar oraya çekebilir. Eğer yavru köpek olayı kavrayamaz, tekrardan halının üzerine tuvaletini yapmaya çalışırsa, kesinlikle sabırlı bir şekilde davranıp, her defasında tekrar tuvaletine götürmeliyiz. Sonunda uyum içinde yaşayabileceğimiz bir köpeğimiz olacağından şüphemiz olmasın. bu eğitimde, köpeğin üzerine düşenden daha fazlası bizim üzerimize düşmektedir ve yine başarısız olunduğu takdirde nedeni ve sorumlusu kesinlikle köpek olmayacaktır. Yani köpeğe bu eğitimi veremediysek onu suçlamanın hiçbir anlamı yoktur. Yavru köpeğe kızmamız, onu tutup sallamamız burada kesinlikle sonuç vermez. Ancak sabır ve bilinçli hareket ettiğimizde istediğimiz sonuca kesinlikle ulaşırız. Yavru köpek tuvaleti kullanmasını öğrenirse, sevincimizi yüksek sesle, yavrunun anlayabileceği tarzda gösterebiliriz. Ona hediyeler verip ödüllendirebiliriz. Bundan başka bir yol yoktur. Eğer tuvaletini istenmeyen yere yaptığı zaman cezalandırırsak, ona bağırırsak, köpek bizim bu davranışımızı, yaptığı hatayla bağdaştıramaz. Tuvaleti nedeniyle ona öfkelendiğimizi düşünerek, tuvaleti geldiğinde kendisini cezalandıracağımızı zanneder ve kimsenin görmediği zamanlarda gizli yerlere yapmaya yeltenir. Küçük yaşta böyle bir tecrübe edinirse, ileride, koltuk altında veya koridorda pek çok “hediye” ile karşılaşabilirsiniz. Belki bu tip cezalandırmalar, ancak köpek suçu işler işlemez uygulanırsa (en fazla iki saniye sonra) niçin cezalandırıldığını anlayabilir ama anlaması doğru davranışı yapacağı anlamına gelmez. Bazı hayvan sahipleri eve döndüklerinde, köpeğin tuvaletini yaptığını fark edip ona bağırmaya başlar ve biraz evvel söylediğimizin aksine, “Köpek niye kızdığını gayet iyi anlıyor, çünkü tuvalet yapmışsa ben eve geldiğimde kaçacak delik arıyor” der. Köpeğin bu kızma sebebini anladığını da kabul edebilirim. Ama bu davranışsal bozukluktan dolayı yapılmışsa (ki çoğu bu nedenle yaparlar) bu bağırma, işi daha da kötüleştirmez mi? Bu bağırma köpeğe doğru davranış açısından öğretici midir? Yani doğru yolu gösterebilmekte midir? Köpek hatasını kavramış olabilir ama mühim olan doğru yeri öğretmektir ve bu açıdan kızmanın hiçbir yararı yoktur. Yavrunun sidik kesesinin, aynı anda çok miktar idrarı taşıyamayacak kadar ufak olması gibi birçok nedenden ötürü sık sık işeme kazalarıyla karşı karşıya geliriz. Çocuklarımız bu tip hatalar yaptığında onları cezalandırırsak, bu cezanın sebebini onlara anlatabilir ve bir daha yapmamalarını isteyebiliriz. Ancak köpeklere, cezalandırmamızın nedenini açıklayamaz, sadece hatasını anlamasını sağlarız. Örneğin; köpek sahibi evde toprak içinde çiçek yetiştiriyorsa ve çime tuvaletini yapmaya alışmış köpek, evdeki bu toprağa tuvaletini yapıyorsa, köpek sahibi genellikle köpeğe çok kızar ve onu çeşitli şekillerde cezalandırır. Bunun sonucunda, yavru yalnızca tuvalet yapmanın ya da sahibinin yanında tuvalet yapmanın problem olduğunu düşünebilir ve değişik davranmaya başlayabilir. Örneğin, sahibi evde yokken tuvalet yapabilir. Bu nedenle tekrar söyleyelim, köpek yanlış bir şey yaptığında ona mümkün olduğunca anında kızılmalı ve arkasından doğrusu gösterilmelidir. Böylece köpek ikisi arasında bağlantı kurabilir. Ev eğitimi problemlerini çözmede ceza etkin bir yol olmadığı gibi, böyle her basit olayda hayvanı cezalandırmayla ileride gelişecek daha ciddi olayda hayvanı cezaların etkinliği kalmayacaktır. Ayrıca köpek yavrusu, her zaman sahibinden pozitif duyumlar almak ister, bu nedenle verilen cezalar ağır olmamalı ve köpeğin bu gibi problemleri aşmasında sevgi ve ilgiyle yardımcı olunmalıdır. Köpek türlerinin ev eğitimine gösterdiği tepkiler farklıdır. Örneğin; Basset Hound, Dachshund, Fox Terrier, Dalmaçyalı, Pekinez gibi bazı ırklarda bu eğitim daha zor olmasına karşın, Bichon Frise, Kaniş, Welsh Corgi, Avusturya çoban köpeği ve Doberman Pinscher gibi ırklarda daha kolay olmaktadır. Dişi köpekler, erkek köpeklerden daha iyi eğitilebildikleri için almayı düşündüğünüz köpek, ev eğitiminde fazla başarı gösteremeyen bir ırka mensup ise dişisini tercih etmelisiniz. Doç. Dr. Tamer Dodurka İ. Ü. Veterinerlik Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Yeşilköpek - Yavru Köpek Tuvalet Eğitimi Köpeklere Tuvalet Eğitimi Nasıl Verilir Ne yazık ki, hala ısrarla köpek dilini öğrenmeyi kabul etmiyor, bunun yerine önce onların bizi anlamasını istiyoruz. Genç-yavru köpeğin isteklerimize yanıt verebilmesi için onun dilinde konuşmamız gerektiği gerçeğini kabul etmeliyiz. Yani biraz köpek gibi düşünmeli, olaylara onların bakış açısından bakmayı denemeliyiz. Yavru köpekler meraklı, öğrenmeye açtır. Aptal köpek yoktur, hepsi de birbirinden zekidir. Bizden, yani bu dünyadaki tek dostundan bir şeyler öğrenmek, yaşadığı dünyayı tanımak için sabırsızlanan köpeklerdir. Şimdi biraz tuvalet terbiyesinden bahsedelim. Aslına bakarsanız bu konuda yazmak o kadar zor ki... Çünkü köpek sahibinin yaşam düzenine göre bu terbiyede birçok değişiklik yapılabilir. Yani bir metot kimi köpekte başarılı olurken, kimi köpeklerde de başarılı olmayabilir. Yine de olabildiğince, genel olarak bilinmesi gerekenleri sizlere iki bölüm halince anlatacağım. Umarım faydalı olur. Yavruyu 2 aylık civarında aldığınız zaman muhtemelen tuvalet terbiyesi olmayacaktır. Bu kadar küçük bir yavruyu geldiği gibi eğitime gönderemezsiniz, çünkü köpeğinizin aşıları bitmemiştir. Aşıları tamamlanmamış bir yavruyu dışarıyı çıkarmanız doğru değildir. Ayrıca genç yaşta uzun süre sizden ayrı kalması mutlak suretle dostunuzun psikolojisini bozacak, onda birtakım davranış bozukluklarına neden olacaktır. Bu nedenle tuvalet eğitimini beraber başarmak zorundasınız. Unutmamanız gereken ana kural yavruyu ne kadar izlerseniz o kadar çabuk öğreneceğidir. Köpeklerin alışkanlıkları olan canlılar olduğunu biliyoruz. Bu yüzden doğru alışkanlığı kazandırmak için uğraşmalısınız. Doğru zamanda ödül, doğru zamanda ceza, kimi zaman da gömemezlikten gelmek çözüme daha çabuk ulaşmamızı sağlayacaktır. Yavru ailesinin yanında tuvalet ihtiyacını nasıl gidereceğini tam olarak anlamalı, bir aşamayı başarıyla geçmeden, diğerine başlamamalıyız. Gazetede, gazete üzerine serilmiş toprakta, bahçede, kumda, sokakta vs.. nerede yapmasını istiyorsak, doğru zamanda orada olmalıyız. Bu sayede doğru alışkanlık gelişsin. Bu eğitim kimi zaman uzun sürebilir, yavru daha zor öğrenebilir. Bunun birkaç nedeni vardır. Mesela;
Hareketi yaptıktan sonraki 5 saniye içinde bile ona kızmanız yada ödüllendirmeniz bir işe yaramaz.Bunun için yalnızca tuvaletini yapar iken gördüğünüz anda yavruyu yukarıdaki yöntem ile övün veya cezalandırın.
DOĞRU
YANLIŞ
Bu süre içerisinde yavrunun sık sık kontrol edilmesi aynı zamanda öğünlerin vaktinde yavruya sunulması gerekir ve bu işi siz ve aile üyelerinin yaptığı kadar kimse iyi yapamaz. |